Opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi

Zadania gmin oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku, a także warunki wykonywania działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów regulują przepisy ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2013 r. poz. 1399 ze zm.).

Zadania gminy

Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy. Są one zobowiązane do zapewnienia czystości i porządku na swoim terenie i stworzenia warunków niezbędnych do ich utrzymania, w tym w szczególności obejmują wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, nadzorują gospodarowanie tymi odpadami oraz ustanawiają selektywne ich zbieranie. To gminy organizują odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy. Rada gminy może ponadto, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, postanowić o odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne.

Gmina zawiera w drodze przetargu umowę z firmą, która będzie zajmować się wywozem odpadów. Koszt wynikający z faktur wystawionych przez tę firmę zalicza się do usług obcych i ujmuje w księgach rachunkowych gminy, zapisami:

Warto w tym miejscu dodać, iż zgodnie ze stanowiskiem organów podatkowych gminie nie przysługuje prawo do odliczenia VAT naliczonego z faktur dokumentujących wydatki związane z organizacją systemu odbioru odpadów komunalnych od mieszkańców, w tym z faktur wystawionych przez firmy świadczące usługi odbioru i zagospodarowania odpadów. Ponoszone wydatki nie są bowiem związane z czynnościami opodatkowanymi, gdyż w zakresie organizacji systemu odbioru odpadów komunalnych gmina występuje jako organ władzy publicznej. Przy czym gminie będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego w części, w jakiej podatek naliczony jest związany z czynnościami podlegającymi opodatkowaniu, dla których gmina występuje w charakterze podatnika VAT, a nie jako organ władzy publicznej wykonujący nałożone na niego zadania. Przykładowo gmina będzie dokonywała odpłatnej dostawy odpadów na rzecz innej firmy. Dostawa ta będzie czynnością opodatkowaną podatkiem VAT i czynność ta będzie dokumentowana wystawianymi na firmę fakturami. Powyższe znajduje potwierdzenie w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 27 sierpnia 2014 r., nr IPTPP1/443-421/14-2/RG.

Obowiązki właścicieli nieruchomości

Właściciele nieruchomości zobowiązani są ponosić na rzecz gminy, na terenie której są położone ich nieruchomości, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Obowiązek ponoszenia tej opłaty powstaje, co do zasady, za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości zamieszkuje mieszkaniec, a w przypadku nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy – za każdy miesiąc, w którym na danej nieruchomości powstały odpady komunalne.

Jednocześnie rada gminy zobowiązana jest do określenia, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, biorąc pod uwagę warunki miejscowe.

Na właściciela nieruchomości nałożony został natomiast obowiązek złożenia do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w terminie 14 dni od dnia zamieszkania na danej nieruchomości pierwszego mieszkańca lub powstania na danej nieruchomości odpadów komunalnych. Dla zapewnienia prawidłowego obliczenia wysokości tej opłaty i ułatwienia składania ww. deklaracji rada gminy określa również, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, wzór deklaracji, a także warunki i tryb jej składania za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi dochód gminy.

Opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie podlegają VAT

Opłata za odbiór odpadów i ich zagospodarowanie odpadami komunalnymi ustalana jest w sposób określony w ustawie i stanowi dochód gminy przeznaczony na działania wykonywane w interesie publicznym. W związku z tym gmina, z tytułu realizacji tego zadania jest wyłączona z opodatkowania na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. Oznacza to, że pobierane przez nią opłaty nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Potwierdził to Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 27 sierpnia 2014 r., nr IPTPP1/443-421/14-2/RG, w której wyjaśnił: "(…) Gmina występuje/będzie występować w pozycji nadrzędnej w stosunku do podmiotów uczestniczących w danej czynności (właścicieli nieruchomości), wykonując zadania z zakresu władzy publicznej określone w przepisach ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – art. 7 ust. 1 pkt 3, z którego wynika, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy (…). Tym samym Gmina pobierając opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie działa jako podatnik podatku od towarów i usług na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy. Tym samym opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT (…)."

W księgach urzędu gminy ewidencja opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi powinna być prowadzona w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 października 2010 r. w sprawie zasad rachunkowości oraz planów kont dla organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. nr 208, poz. 1375). Rozporządzenie to w § 2 ust. 1 pkt 9 podaje definicję podatków, odsyłając do art. 3 pkt 3 Ordynacji podatkowej, z którego wynika m.in., że przez podatki rozumie się również opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe.

Należne gminie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi podlegają przypisaniu w ewidencji podatków prowadzonych przez komórkę rachunkowości w urzędzie gminy, zapisem:

Natomiast uregulowanie należności z ww. tytułu ujmowane jest zapisem:

W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, w tym samorządowe zakłady budżetowe, a także zawierać umowy z innymi podmiotami. Gminna gospodarka komunalna może być prowadzona w formie samorządowego zakładu budżetowego lub spółki prawa handlowego.

Zapisy w księgach zakładu budżetowego

W sytuacji gdy pobieranie opłat z tytułu gospodarowania odpadami komunalnymi zostanie powierzone do realizacji samorządowemu zakładowi budżetowemu albo spółce prawa handlowego utworzonej w celu zarządzania nieruchomościami należącymi do gminnego zasobu nieruchomości, to ewidencja księgowa tych opłat powinna odbywać się z wykorzystaniem kont rozrachunkowych, tj. z wykorzystaniem konta 225 "Rozrachunki z budżetami". W tym bowiem przypadku samorządowy zakład budżetowy jest jedynie pośrednikiem przy przekazywaniu pobranych od lokatorów środków pieniężnych. Ewidencja opisanego zdarzenia może przebiegać następująco:

Zapisy w księgach spółki handlowej

W spółkach prawa handlowego będących zarządcami nieruchomości gminnych ewidencja opłat za gospodarowanie odpadami, pobieranych w imieniu gminy od lokatorów tych nieruchomości, przebiegać będzie zapisami:

Naszym zdaniem – do gminy przekazuje się opłaty rzeczywiście pobrane od lokatorów, a nie zobowiązania wynikające ze złożonych deklaracji.

W sprawach dotyczących opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi stosuje się przepisy ustawy Ordynacja podatkowa, z tym że uprawnienia organów podatkowych przysługują wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta. Zatem przedsiębiorcy, którzy wnoszą opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi na rachunek bankowy urzędu gminy, zaliczają ją do kosztów działalności operacyjnej i ujmują w księgach rachunkowych na koncie przeznaczonym do ewidencji podatków i opłat.

Podstawą zarachowania do kosztów opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest deklaracja o wysokości tych opłat i dowód "PK – Polecenie księgowania" sporządzony w oparciu o tę deklarację. Koszty z tego tytułu ujmuje się zgodnie z zasadą memoriału określoną w art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Nakazuje ona ująć w księgach rachunkowych jednostki wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty. Zgodnie z tą zasadą należy ujmować przychody i koszty także w trakcie roku obrotowego. Zaliczenie tej opłaty w koszty działalności operacyjnej okresu sprawozdawczego (miesiąca) może przebiegać zapisami:

Przelew opłaty za dany miesiąc na rachunek bankowy urzędu gminy ujmuje się w księgach rachunkowych, zapisem: